หน้าที่และอำนาจหลักของศาลรัฐธรรมนูญ คือ การพิจารณาวินิจฉัยว่ากฎหมายหรือร่างกฎหมายมีความชอบด้วยรัฐธรรมนูญ คือไม่ขัดหรือแย้งต่อรัฐธรรมนูญ หรือกรณีที่เป็นร่างกฎหมายก็ต้องตราขึ้นโดยถูกต้องตามรัฐธรรมนูญ นอกจากนั้นศาลรัฐธรรมนูญก็มีหน้าที่และอำนาจในการพิทักษ์รัฐธรรมนูญหรือรักษาความเป็นกฎหมายสูงสุดของรัฐธรรมนูญประการอื่นๆ อีกด้วย

ศาลชั้นต้น

คือ ศาลเริ่มต้นในการพิจารณาคดีทั่วๆไป ซึ่งศาลชั้นต้นมีการแบ่งอำนาจในการพิจารณาพิพากษาคดีออกตามจำนวนทุนทรัพย์ที่ฟ้องหรือตามฐานความผิด โดยพิจารณาจากอัตราโทษที่กฎหมายกำหนด

ศาลแขวง

มีอำนาจพิจารณา คดีแพ่งที่มีทุนทรัพย์ที่ฟ้องไม่เกิน 300,000 บาท หรือในคดีอาญา คือ คดีที่มีโทษจำคุกไม่เกิน 3 ปี หรือปรับไม่เกิน 60,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ

ศาลจังหวัด

มีอำนาจพิจารณา พิจารณาทั้งคดีแพ่งและคดีอาญา ซึ่งตั้งอยู่ตามจังหวัดหรืออำเภอต่างๆกระจายอยู่ทั่วประเทศ ซึ่งชื่อของศาลจังหวัดเป็นแต่เพียงเขตอำนาจของศาลนั้นๆ มิได้หมายความตามภูมิศาสตร์ที่ตั้ง ในจังหวัดหนึ่งอาจมีมากกว่า 1 ศาล เช่น ศาลจังหวัดชัยบาดาล ซึ่งตั้งอยู่ในอำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี

ศาลชั้นต้นในเขตกรุงเทพ

มีอำนาจพิจารณา คดีแพ่งและคดีอาญาในเขตกรุงเทพมหานคร เนื่องจากเป็นเขตปกครองพิเศษและมีคดีความมาก

ศาลชั้นต้นในกรุงเทพ มีดังต่อไปนี้ ศาลแพ่ง ศาลอาญา ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญา ธนบุรี ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ และศาลอาญากรุงเทพใต้

ในเดือนสิงหาคม 2562 จะมีการเปิดทำการศาลชั้นต้นขนาดใหญ่ขึ้นอีก 6 แห่งในเขตกรุงเทพมหานคร คือ ศาลแพ่งมีนบุรี ศาลอาญามีนบุรี ศาลแพ่งตลิ่งชัน ศาลอาญาตลิ่งชัน ศาลแพ่งพระโขนง และศาลอาญาพระโขนง

โดยเมื่อพิจารณาเฉพาะคดีที่อยู่ในอำนาจของศาลจังหวัดปรากฏว่ามีจำนวนปริมาณคดีรับใหม่ เทียบเท่าหรือใกล้เคียงกับปริมาณคดีรับใหม่ของศาลแพ่ง ศาลอาญา ศาลแพ่งธนบุรี ศาลอาญาธนบุรี ศาลแพ่งกรุงเทพใต้ และศาลอาญากรุงเทพใต้ ซึ่งตั้งอยู่ในเขตกรุงเทพมหานคร เพื่อให้การพิจารณาคดีเกิดความเป็นเอกภาพและส่งเสริมให้กระบวนการยุติธรรม มีความรวดเร็วและมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

ศาลชำนัญพิเศษ

มีอำนาจพิจารณา พิพากษาคดีตามที่กฎหมายให้อำนาจซึ่งเป็นคดีอาญาธรรมดาไม่ใช่คดีแพ่ง

ศาลชำนัญพิเศษ มีดังต่อไปนี้ ศาลล้มละลาย, ศาลแรงงาน, ศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศ, ศาลภาษีอากร, ศาลเยาวชนและครอบครัว

โดยการพิจารณาพิพากษาคดีของศาลอุทธรณ์มีลักษณะการตรวจสอบ หรือการทบทวนไม่ใช่เป็นการพิจารณาคดีใหม่ และไม่มีการสืบพยานในศาลอุทธรณ์

ศาลอุทธรณ์มีอยู่จำนวนทั้งสิ้น 10 ศาล โดยแบ่งกันตามภูมิภาค ดังนี้

v ศาลอุทธรณ์กลาง

v ศาลอุทธรณ์ภาค 1-9

ศาลปกครองชั้นต้น

† ศาลปกครองกลาง มีอำนาจตัดสินคดีในเขตกรุงเทพมหานคร และอีก 7 จังหวัดใกล้เคียง หรือคดีที่ยื่นฟ้องที่ศาลปกครองกลาง

† ศาลปกครองในภูมิภาค ปัจจุบันมี 7 แห่ง ที่จังหวัดเชียงใหม่ สงขลา นครราชสีมา ขอนแก่น พิษณุโลก ระยอง และนครศรีธรรมราช

ศาลปกครองสูงสุด มีอยู่แห่งเดียวที่กรุงเทพมหานคร

4. ศาลทหาร

มีอำนาจพิจารณา วางบทลงโทษผู้กระทำผิดต่อกฎหมายทหารหรือกฎหมายอื่นในทางอาญา ในคดีซึ่งผู้กระทำผิดเป็นบุคคลที่อยู่ในอำนาจศาลทหารในขณะกระทำผิด และมีอำนาจสั่งลงโทษบุคคลใด ๆ ที่กระทำผิดฐานละเมิดอำนาจศาลตามที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง

คดีที่ไม่อยู่ในอำนาจศาลทหาร คือ

1. คดีที่บุคคลที่อยู่ในอำนาจศาลทหารกับบุคคลที่มิได้อยู่ในอำนาจศาลทหารกระทำผิดด้วยกัน

2. คดีที่เกี่ยวพันกับคดีที่อยู่ในอำนาจศาลพลเรือน

3. คดีที่ต้องดำเนินในศาลคดีเด็กและเยาวชน

4. คดีที่ศาลทหารเห็นว่าไม่อยู่ในอำนาจศาลทหาร

ศาลทหารเป็นศาลเดียวที่อยู่ภายใต้หน่วยงานฝ่ายบริหาร คือ กระทรวงกลาโหม

ศาลทหารในเวลาปกติ คือ ศาลที่มีอำนาจพิจารณาคดีในระยะเวลาปกติไม่ได้มีการประกาศกฎอัยการศึกหรือสงคราม รูปแบบพิจารณาคดีมี 3 ขั้น = ศาลทหารชั้นต้น , ศาลทหารกลาง , ศาลทหารสูงสุด

ศาลทหารในเวลาไม่ปกติ คือ ศาลที่มีอำนาจพิจารณาพิพากษาคดีในเวลาที่มีการรบหรือได้ประกาศกฎอัยการศึก มีอยู่ชั้นเดียว

ศาลอาญาศึก เกิดขึ้นโดยตั้งอยู่ในยุทธภูมิที่มีการทำสงคราม